Uzun vadeli yeniden yapılanma için planlama, kurtarma aşamasının başlarında başlamalı ve yeniden yapılanmayı yönetmek için kurumsal mekanizmalar, mali kaynakların mevcudiyeti, yeniden inşa faaliyetlerinin önceliklendirilmesi, izleme ve değerlendirme sistemi ve kamu bilgilendirme ve iletişim programıyla ilgili kararları içermeli. Yeniden Yapılanma Çerçevesi’nin geliştirilmesi, afet etkilerinin ve iyileştirme ihtiyaçlarının eksiksiz ve güvenilir bir analizine dayanmalı.
Bütünleşik Afet Yönetimi Planı’nda, deprem sonrası tüm faaliyetler aşağıdaki/yandaki (sayfa dizaynına göre) şekilde gösterildiği gibi üç ana aşamada gerçekleşir:
* Müdahale ve yardım
* İyileştirme
* Yeniden yapılandırma
AŞAMA 1
Müdahale (0-10 gün) ve yardım (0-25 gün) dönemini içerir. Bu süre zarfında amaç, kurtarma, acil tıbbi yardım, yiyecek ve acil durum barınaklarının sağlanması, hayatını kaybedenlerle ilgilenilmesi, tehlikeli yapıların belirlenmesi ve durumlarının kontrolü yoluyla durumu istikrara kavuşturmaktır. Bu ilk günlerde, etkilenen nüfusun gıda ve temel sağlık hizmetlerine erişiminin sağlanması kritik öneme sahip. Durumun istikrar kazanmasına paralel olarak toparlanma için planlama başlar.
Bu ilk birkaç gün içinde verilmesi gereken önemli bir diğer karar da barınmayla ilgilidir. Hasar çok sayıda insanı yerinden ettiyse kurtarma ve yeniden inşa aşamalarında insanların nerede korunacağına dair karar (etki sahası içinde-etki sahası dışında) verilmelidir. Etki sahası içinde geçici barınakların sağlanması için kaynakların seferber edilmesi veya etki sahası dışında büyük kampların inşa edilmesi kararı sonraki aşamaların hemen hemen tüm yönlerini etkileyecektir.
Müdahaleden iyileştirmeye geçiş sırasında, afet zararlarının ve kayıplarının değerlendirilmesi yapılır. Olayın doğrudan ve dolaylı sosyo-ekonomik etkilerinin tam bir tablosu olan değerlendirme, iyileştirme ve yeniden inşa için mali, sosyal ve psikolojik ihtiyaçları tahmin etmek, “İyileştirme Planı”nı geliştirmek için gerekli.
AŞAMA 2
Bu aşama, iyileştirme (günler ila aylar) dönemidir. Bu süre zarfında durum nispeten normal koşullara döner (ancak normale dönmez) ve ana faaliyetler, nüfusun acil durum barınaklarından (çadırlar, gecekondular) kalıcı barınma koşullarına geçirilmesini kapsar. Geçici barınmada su, sanitasyon, beslenme ve halk sağlığı (psikolojik dahil) gibi temel hizmetler en kısa sürede sağlanır. Bu aşamada okullar da yeniden açılmalı ve eğitim başlamalıdır. Afetin kapsamına bağlı olarak, yukarıdaki görevler genellikle haftalar içinde tamamlanır. Benzer şekilde, öncelikleri olan, ulaşım, kamu hizmetleri, temel üretim gibi temel ekonomik faaliyetlerin ve hizmetlerin restorasyonu sağlanmalıdır. Ana yolların acil olarak onarılması, elektriğin, bazı ticari faaliyetlerin (gerekirse çadırlar da bile olsa) yapılması ve fabrikaların tekrar üretime döndürülmesi gerekir.
Bu faaliyetler ilk günlerden başlayarak takip eden haftalara kadar kısmi olarak yapılır. Ancak sosyal işlevlerle (aileler, iş, okul, ticaret) birlikte haftalar veya aylar içinde, bazen geçici tesislerde de olsa bu faaliyetler tamamlanmalı. Ayrıca bu aşamada, yeniden inşa aşaması için planlama başlatılır.
AŞAMA 3
Bu süreç, etkilenen bölgenin tamamen normale döndüğü yeniden yapılandırmadır (aylar ila yıllar). Yeniden yapılanma için yol gösterici ilke, “daha iyi yeniden inşa etmek” ve toplumu afetlere karşı daha dayanıklı hale getirmektir. Bu aşamanın iki ana boyutu mevcut:
İşlevleri Yeniden Oluşturma: Yeni yapılar inşa etmek veya yapıları güçlendirmek anlamına gelir. Örneğin, hasarlı bir köprünün yeniden inşası veya onarılması bu kategoriye girer. Yeniden inşa fonksiyonlarında sağlanması gereken, yeniden yapılan köprünün bir sonraki felakete karşı dayanıklı olmasıdır. Onarım veya değiştirme standartları afet öncesine göre daha yüksek olmalıdır.
Farklı Şekilde Yeniden İnşa: Yeniden inşa aşaması, farklı bir şekilde yeniden inşa etmek için bir defaya mahsus benzersiz bir fırsat sunar. Etkilenen yerler için master planlar geliştirilebilir ve uygulanabilir (bir fay hattı üzerinde veya yüksek oranda sıvılaşabilen yumuşak zeminde veya heyelan tehlikelerine yakın yerlerde yapılaşmanın yasaklanması dahil olmak üzere inşaat ve yapı düzenlemeleri getirilebilir).
HEDEF BELİRLEME
Deprem sonrası dönemin ikinci yönü, “hedeflerin” belirlenmesidir. Yani “yeniden inşa süreci tamamlandığında ne yapmak ne başarmak istiyoruz?” sorularına cevap verilmesidir. Çoğu durumda, farklı politika kararlarının bir kombinasyonunun uygulanması gerekir. Örneğin, büyük şehirlerin yeri genellikle değiştirilmeyecektir. Bu nedenle, yeniden yapılanma sırasında geriye kalan seçenek, mikro-bölgeleme uygulamak (arazi kullanımında nispeten küçük ölçekli değişiklikler-sıvılaşabilir zeminde yeniden inşaat yapılmasını yasaklamak) ve bina standartlarını uygulamak ve uygulamaktır. Bununla birlikte, dağlık bölgelerdeki daha küçük ağır hasar görmüş toplulukların aşırı derecede yüksek jeolojik tehlikelerden (örneğin toprak kayması) uzağa taşınması mümkün.
Bu tür kararlar, deprem sonrası durumun ilk aşamalarında alınmalı, açıkça ifade edilmeli ve mümkün olan en kısa sürede etkilenen nüfusa iletilmeli. Deprem, değişimi etkilemek için kısa bir fırsat penceresi sunar ve kararlar ne kadar uzun süre ertelenirse, değişimi kolaylaştırmak o kadar zor olur. Teknik ve ekonomik gibi görünen tüm bu hususların sosyal ve insani sonuçları olduğunu ve etkilenen bireylerin ve toplulukların karar alma süreçlerine dahil edilmesinin esas olduğunu hatırlamak da önemli.
Magma 62 / Deprem Özel Sayısı / Nisan 2023
PDF:
https://www.magmadergisi.com/belgeler/magma-deprem-ozel-sayisi.pdf
Zip:
https://www.magmadergisi.com/belgeler/magma-deprem-ozel-sayisi.zip
Dergilik:
https://dergilik.com.tr/magazine/magma-dergisi-ozel-sayi-2023-yili-0/79775
Dmags:
https://dmags.net/yayinlar/magma-dergisi/deprem-ozel-sayisi/15397
