Tsunami, Japonca’da tsu (liman) ve nami (dalga) sözcüklerinin birleşiminden oluşuyor ve “liman dalgası” anlamına geliyor. 1896 yılında Japonya’daki Büyük Meiji Tsunamisi afetinde yaklaşık 22 bin kişinin ölümüne neden olmasından sonra, Japonların tüm dünyaya yaptıkları yardım çağrısında yer alan sözcük, o zamandan beri dünya dillerinde de kullanılmaya başlandı. Tsunami dalgalarının yüksekliği açık denizlerde bir veya birkaç insan boyu kadar olabilir ve denizciler tarafından fark edilmeyebilir. Ancak kıyılara yaklaşırken derinliğin azalmasına bağlı olarak dalga yüksekliği artar ve sığ sularda şiddetli akıntılar ve su düzeyi değişimlerine neden olur. En küçük tsunami bile limanlarda ve küçük tekne barınaklarında hissedilir ve etkili olabilir.
Türkiye ve yakın çevresinde yaklaşık 3600 yıllık (MÖ 1600 - MS 2023) süre içerisinde etkili olan tsunamilerin sayısı 100’ün üzerindedir. Türkiye kıyılarının yanı sıra Türkiye’nin yakın çevresinde meydana gelerek kıyılarımızı etkilemiş tsunamiler de vardır. Tarihsel belgelere göre Türkiye kıyılarını etkileyen tsunamilerin bilinen en eskisi MÖ 1631 yılında olduğu düşünülen Ege Denizi’ndeki Santorini Volkanı patlamalarına bağlı olarak meydana gelmişti. Doğu Akdeniz havzasında ve Ege’de yürütülen kapsamlı çalışmalarda, bölgede geçmişte ve günümüzde meydana gelen tsunami olaylarında sadece depremlerin değil volkanik olaylar ve denizaltı kütle hareketlerinin de önemli rol oynadığı saptandı.
Son yıllarda, Ege Denizi kıyılarımızda gerçekleşen tsunamiler 24 Mayıs 2014 Gökçeada, 12 Haziran 2017 Midilli - Karaburun, 21 Temmuz 2017 Bodrum - Kos, 2 Mayıs 2020 Güneydoğu Girit ve 30 Ekim 2020 Sisam Adası - İzmir, Seferihisar’da yaşandı. Bu olaylara 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremi ile beraber Doğu Akdeniz’de oluşan ve Hatay - Arsuz, Gazimağusa, Girne ve Erdemli mareograf istasyonlarında kaydedilen tsunami olayı da eklendi.
(*) Dr. Gözde Güney Doğan, Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner / Orta Doğu Teknik Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Kıyı ve Deniz Mühendisliği Dalı
Yazının devamını okumak için
Magma 62 / Deprem Özel Sayısı / Nisan 2023
PDF:
https://www.magmadergisi.com/belgeler/magma-deprem-ozel-sayisi.pdf
Zip:
https://www.magmadergisi.com/belgeler/magma-deprem-ozel-sayisi.zip
Dergilik:
https://dergilik.com.tr/magazine/magma-dergisi-ozel-sayi-2023-yili-0/79775
Dmags:
https://dmags.net/yayinlar/magma-dergisi/deprem-ozel-sayisi/15397
